سفر فضایی روند پیری سلولی را تسریع می‌کند

سفر فضایی روند پیری سلولی را تسریع می‌کند تحقیقات جدید نشان می‌دهد که پرواز در فضا می‌تواند روند پیری سلول‌های بنیادی خون انسان را تسریع کند. محققان با استفاده از سیستم‌های خودکار در ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) وضعیت سلول‌ها را به‌صورت لحظه‌ای رصد کردند و نشانه‌های پیری را تنها در چند هفته مشاهده کردند. این یافته‌ها اهمیت زیادی برای سلامت فضانوردان دارد و می‌تواند به دانشمندان در درک بهتر فرآیند پیری انسان روی زمین کمک کند.

تحقیقات جدید نشان می‌دهد که پرواز در فضا می‌تواند روند پیری سلول‌های بنیادی خون انسان را تسریع کند. محققان با استفاده از سیستم‌های خودکار در ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) وضعیت سلول‌ها را به‌صورت لحظه‌ای رصد کردند و نشانه‌های پیری را تنها در چند هفته مشاهده کردند. این یافته‌ها اهمیت زیادی برای سلامت فضانوردان دارد و می‌تواند به دانشمندان در درک بهتر فرآیند پیری انسان روی زمین کمک کند.

به گزارش انتخاب و به نقل از هلث دی؛ سفر فضایی فشار زیادی بر بدن انسان وارد می‌کند و مطالعه‌ای جدید نشان می‌دهد که می‌تواند پیر شدن سلول‌های حیاتی خون و سیستم ایمنی را سرعت ببخشد. محققان دانشگاه کالیفرنیا در سن دیگو دریافتند که سلول‌های بنیادی خون پس از گذراندن کمی بیش از یک ماه در فضا، نشانه‌های پیری سریع را نشان دادند.

در این مطالعه از تصویربرداری خودکار مبتنی بر هوش مصنوعی در چهار مأموریت تأمین تجهیزات اسپیس‌ایکس به ایستگاه فضایی بین‌المللی استفاده شد تا تغییرات سلول‌های بنیادی فضانوردان به‌صورت واقعی و لحظه‌ای رصد شود. یافته‌ها در ۴ سپتامبر ۲۰۲۵ در نشریه Cell Stem Cell منتشر شد.

برای این مطالعه، دانشمندان یک فناوری نوین به نام «نانوبایوراکتور» توسعه دادند تا سلول‌های بنیادی انسانی را در محیط فضا کشت دهند و تغییرات آن‌ها را در زمان واقعی بررسی کنند. این سلول‌ها بیش از یک ماه در معرض شرایط فضایی قرار گرفتند.

در این مدت، محققان مشاهده کردند که کارایی و عملکرد سلول‌ها کاهش یافت و علائمی مشابه سلول‌های پیر در زمین نشان دادند.

دکتر کاتریونا جیمسون، مدیر موسسه سلول‌های بنیادی سنفورد در UC San Diego، گفت: «فضا بزرگ‌ترین آزمون فشار برای بدن انسان است. این یافته‌ها اهمیت حیاتی دارند زیرا نشان می‌دهند که عوامل استرس‌زای فضا، مانند میکروجاذبه و تابش کیهانی، می‌توانند روند پیری مولکولی سلول‌های بنیادی خون را تسریع کنند.»

این تحقیق بر پایه مطالعات قبلی، از جمله مطالعه دوقلوهای ناسا که تأثیر سفر فضایی بر بیان ژن و تلومرها را بررسی کرده بود، انجام شده است و نگاهی دقیق‌تر به تغییرات سلولی ارائه می‌دهد.

پس از حضور ۳۲ تا ۴۵ روزه در فضا، سلول‌های بنیادی خون چندین علامت پیری از خود نشان دادند. آن‌ها بیش‌فعال شدند، ذخایر خود را سریع مصرف کردند و توانایی استراحت و بازسازی خود را از دست دادند؛ عملکردی که برای سلول‌های بنیادی حیاتی است. توانایی تولید سلول‌های سالم جدید کاهش یافت و نشانه‌های آسیب DNA و کوتاه شدن تلومرها (کلاهک‌های محافظ در انتهای کروموزوم‌ها) مشاهده شد.

تلومرها که کدهای DNA و پروتئین را محافظت می‌کنند، نقش مهمی در عملکرد کروموزوم‌ها و حتی در پیشگیری از سرطان دارند. علاوه بر این، مطالعه نشانه‌های التهاب و استرس در میتوکندری‌های سلول (مرکز تولید انرژی سلول) را نشان داد و بخش‌هایی از کد ژنتیکی که در حالت خفته بودند فعال شدند، که می‌تواند عملکرد ایمنی را مختل کند و ریسک بیماری‌ها را افزایش دهد.

نکته قابل توجه این است که وقتی سلول‌های تحت تأثیر فضا به زمین بازگردانده شدند و در محیط سالم قرار گرفتند، بخشی از آسیب‌ها شروع به بازگشت کرد. این موضوع نشان می‌دهد که ممکن است بتوان اقداماتی برای محافظت یا حتی بازسازی این سلول‌ها توسعه داد، که محور اصلی تحقیقات آینده خواهد بود.

محققان همچنین اشاره کردند که این یافته‌ها کاربردهای عملی روی زمین نیز دارند. درک چگونگی تسریع پیری در فضا می‌تواند بینش‌های جدیدی درباره فرآیند پیری و بیماری‌های مرتبط با سن، از جمله سرطان، ارائه دهد. آن‌ها قصد دارند مطالعات بیشتری روی فضانوردان انجام دهند تا اقدامات محافظتی واقعی برای سفرهای طولانی فضایی شناسایی شود.

دکتر جیمسون افزود: «چالش‌های تحقیقات فضایی به‌طور شگفت‌انگیزی برای علم روی زمین مفید هستند. آزمایش‌های فضایی آن‌قدر پیچیده‌اند که شما را مجبور می‌کنند بهترین علم را روی زمین انجام دهید. آنچه ما از مطالعه سرطان در فضا یاد گرفته‌ایم، واقعاً شگفت‌انگیز است.»