صد سالگی تاجیکستان؛ ۱۰ نکته درباره این کشور آسیای مرکزی که شاید ندانید

صد سالگی تاجیکستان؛ ۱۰ نکته درباره این کشور آسیای مرکزی که شاید ندانید صد سال از شکل‌گیری «جمهوری مختار شوروی سوسیالیستی تاجیکستان» در ترکیب جمهوری شوروی سوسیالیستی ازبکستان می‌گذرد. این جمهوری ۵ سال بعد، در ۵ دسامبر ۱۹۲۹ یک جمهوری مستقل شد. تاجیکستان، کشوری کوهستانی در آسیای مرکزی است. از غرب و شمال با ازبکستان، از شمال با قرقیزستان، از شرق با چین و از جنوب با افغانستان هم‌مرز است. جمعیت تاجیکستان ۱۰ میلیون و ۲۷۷ هزار و ۱۰۰ نفر و مساحت این کشور ۱۴۱۴۰۰ کیلومتر مربع و پایتختش شهر دوشنبه است.

صد سال از شکل‌گیری «جمهوری مختار شوروی سوسیالیستی تاجیکستان» در ترکیب جمهوری شوروی سوسیالیستی ازبکستان می‌گذرد. این جمهوری ۵ سال بعد، در ۵ دسامبر ۱۹۲۹ یک جمهوری مستقل شد.

تاجیکستان، کشوری کوهستانی در آسیای مرکزی است. از غرب و شمال با ازبکستان، از شمال با قرقیزستان، از شرق با چین و از جنوب با افغانستان هم‌مرز است.

جمعیت تاجیکستان ۱۰ میلیون و ۲۷۷ هزار و ۱۰۰ نفر و مساحت این کشور ۱۴۱۴۰۰ کیلومتر مربع و پایتختش شهر دوشنبه است.

تا صد سال پیش کشوری به نام تاجیکستان در نقشه سیاسی جهان نبود

این نام در پی مرزبندی‌های سال ۱۹۲۴ توسط حزب کمونیست اتحاد شوروی در آسیای مرکزی به وجود آمد. تا آن زمان سرزمین‌های فعلی تاجیکستان، بخشی از «فرارود» یا «ماوراءالنهر» قدیم و تابع امارت بخارا (۱۷۵۳-۱۹۲۰) بودند.

فَرارود یا ماوراءالنهر یا وَرارود به سرزمینی گفته می‌شود که در میان دو رود آمودریا (جیحون) و سیردریا (سیحون) جای دارد. قلمرو امروزه تاجیکستان مرکزی و جنوبی بخارای شرقی نام داشت.

در صد سال گذشته در تاجیکستان دو بار خط تغییر کرد

سال ۱۹۲۸ از عربی/فارسی به لاتین و سال ۱۹۴۰ از لاتین به سیریلیک.

اکنون بیش از ۸۴ سال است که خط رسمی در تاجیکستان سیریلیک است. یعنی در تفاوت با ایران و افغانستان، تاجیک‌ها هرچند به زبان فارسی تاجیکی صحبت می‌کنند، اما خطشان فارسی نیست.

شهر دوشنبه، پایتخت این کشور قبلا استالین‌‌آباد نام داشت

این نام را به به افتخار ژوزف استالین ، رهبر اتحاد شوروی گذاشته بودند که این کشور را از ۱۹۲۴ تا هنگام مرگش در ۱۹۵۳ رهبری کرده بود.

استالین‌‌آباد، همزمان مرکز ولایت استالین‌آباد، در قلمرو جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجیکستان بود که سال‌های ۱۹۳۹-۱۹۵۱ وجود داشت.

ولایت استالین‌‌آباد به جز شهر استالین‌‌آباد، شهر قُرغان تپه و ۲۴ ناحیه دیگر وادی‌های وخش و حصار را در بر می‌گرفت. ۱۰ آوریل سال ۱۹۵۱ با فرمان ریاست پارلمان وقت شوروی، ولایت استالین‌‌آباد منحل شد.

«بام جهان» و بلندترین قله شوروی سابق در تاجیکستان

قله‌های آسمان‌بوس کوه‌های پامیر باعث شده منطقه بدخشان تاجیکستان را «بام جهان» نام گذارند.

همچنین بلندترین قله تاجیکستان اسماعیل سامانی (از امیران سلسله سامانیان) نام دارد و نقطه بلندترین آن ۷۴۹۵ متر است.

این قله، پیشتر قله استالین و قله کمونیسم نام داشت و مرتفع‌ترین قله در قلمرو اتحاد شوروی پیشین به شمار می‌رود.

آرامگاهی با گنبد فیروزه‌ای برای رودکی

آرامگاه رودکی در ۶۰ کیلومتری شرق شهر پنجکنت، در مرکز روستای پنج‌رود جایگیر است.

آرامگاه رودکی هشت ضلعی و یک گنبد فیروزه‌ای در بالای آن است که به دست چند تن از کاشیکاران نیشابوری بازسازی شده است.

مزار رودکی توسط صدرالدین عینی، پایه‌گذار ادبیات معاصر تاجیک در نیمه دوم قرن بیستم از روی نشانه‌های تذکره‌ها و دانسته‌های تاریخی شناسایی شد. با کشف این مزار در روستای پنج‌رود پنجکنت، در ۱۷۰ کیلومتری شمال شهر دوشنبه، آرامگاهی در بالای گور او ساخته شد.

تندیس کوروش بزرگ و منشور حقوق بشر در دوشنبه

این دو تندیس در پارک کوروش کبیر، در کنار تئاتر اپرا و باله شهر دوشنبه قرار دارند. این پارک تابستان سال ۲۰۱۹ افتتاح شد و ۵ هکتار را در بر می‌گیرد.

۱۶ اکتبر سال ۲۰۲۳ از تندیس استوانه اعلامیه حقوق بشر «کوروش بزرگ» و ۲۲ دسامبر سال ۲۰۲۳ از تندیس خود او در این پارک رونمایی شد.

کوروش بنیان‌گذار شاهنشاهی هخامنشی بود که در میانه‌ سالهای ۵۲۹ تا ۵۵۹ پیش از میلاد بر نواحی گسترده‌ای از آسیا حکومت کرد.

تاجیکستان تنها کشور آسیای مرکزی با اقلیت مذهبی شیعه اسماعیلیه

پیروان این شاخه اهل تشیع عمدتآ در ولایت مختار کوهستان بدخشان تاجیکستان زندگی می‌کنند و چهار درصد از جمعیت ۱۰ میلیون نفری این کشور را تشکیل می‌دهند.

شاه کریم الحسینی، امام چهل و نهم پیروان فرقه شیعه اسماعیلیه است.

بیش از ۲۰ میلیون نفر در سراسر جهان پیرو شیعه اسماعیلیه هستند که در تاجیکستان، هند، پاکستان، افغانستان، تانزانیا ، کنیا، کشورهای حاشیه خلیج فارس، لبنان، سوریه، الجزایر، آمریکا، کانادا، بریتانیا و فرانسه زندگی می‌کنند.

جامعه اسماعیلیان ولایت بدخشان تاجیکستان یکی از بزرگترین جماعت‌های اسماعیلیان در جهان به شمار می‌رود.

در تاجیکستان افراد زیر ۱۸ سال اجازه رفتن به مسجد را ندارند

طبق قانون «آزادی وجدان و اتحادیه‌های دینی» و «مسئولیت پدر و مادر در تربیت فرزند»، در تاجیکستان افراد زیر ۱۸ سال اجازه رفتن به مسجد را ندارند. تبصره‌های ماده هشتم قانون مسئولیت والدین آمده که «حضور کودکان (زیر ۱۸ سال) در مراسم مذهبی ممنوع است.» این ممنوعیت شامل حال کودکانی نمی‌شود که در مدارس مذهبی رسمی درس می‌خوانند.

همچنین طبق قانون زنان در تاجیکستان اجازه ندارند به مسجد و گورستان بروند.

دعوت از ۱۵۰ نفر بیشتر در مهمانی عروسی ممنوع است

در تاجیکستان بر اساس یک قانون مصوب سال ۲۰۰۷ دعوت از بیش از ۱۵۰ نفر در جشن‌های عروسی ممنوع است.

هدف از تصویب این قانون «حفظ ارزش‌های اصیل فرهنگ ملی، پیشگیری از خرافات و تعصب، بلند برداشتن معنویات و سطح اجتماعی و اقتصادی مردم تاجیکستان» عنوان شد.

تاجیکستان شش قهرمان ملی دارد

صدرالدین عینی (۱۸۷۸-۱۹۵۴)، ادیب تاجیک، بنیان‌گذار ادبیات معاصر تاجیک و نخستین رئیس آکادمی علوم تاجیکستان

باباجان غفورف (۱۹۰۹-۱۹۷۷)، دانشمند و نویسنده کتاب «تاجیکان»

امامعلی رحمان، سیاستمدار، رئیس جمهور تاجیکستان

میرزا تورسون‌زاده (۱۹۱۱-۱۹۷۷)، شاعر، رئیس وقت اتحادیه نویسندگان تاجیکستان

نصرت‌الله مخصوم (۱۸۸۱-۱۹۳۸)، خادم دولتی و حزبی

شیرین‌شاه شاه‌تیمور (۱۸۹۹-۱۹۳۷)، خادم دولتی و حزبی

منبع: بی بی سی