رشد اقتصادی در سال ۴۳ به ۱۲ درصد رسید/حساسیت شاه بر روی نرخ رشد اقتصادی/مطالعات بانک مرکزی در ۶۰ سال قبل برای رشد اقتصادی وقتی که به ایران آمدم آمار حسابداری ملی بانک مرکزی را که دیدم ارقامی در آنجا وجود داشت که فوری به نظر کارگران وقتی که می‌رسید معلوم بود که این ارقام صحیح نیستند. مثلاً دیدم، فرض کنید، سهم سرمایه‌گذاری در درآمد ملی در حدود بیست‌وپنج درصد است در عین حال در آنجا می‌دیدید که سهم تولیدات بخش ساختمان چهاردرصد است. شما می‌بینید که سرمایه‌گذاری تولید شده است از ساختمان و از ماشین‌آلات حالا مسئله کالا و اینها را بگذاریم کنار که stock change است به اصطلاح!

سرویس تاریخ «انتخاب»: این روز‌ها اخبار نوسانات دلار و صحبت‌های ضد و نقیض دولتی‌ها در این بین زیاد به گوش می‌رسد، اما این موضوع ریشه‌ی تاریخی دارد و در دوران پهلوی نیز دلار یک چالش اساسی بوده است. در تاریخ شفاهی هاروارد به خاطرات محمد یگانه برمی خوریم که روایت بسیار جالبی از تضاد درون دولت بر سر قیمت دلار تعریف می‌کند. «انتخاب» در چند قسمت، بخش هفتم و هشتم مصاحبه‌ی محمد یگانه با تاریخ شفاهی هاروارد در گفتگو با ضیا صدیقی را منتشر می‌کند:

یگانه: وقتی که به ایران آمدم، آمار حسابداری ملی بانک مرکزی را که دیدم، ارقامی در آنجا وجود داشت که وقتی به نظر کارگران می‌رسید، معلوم بود که این ارقام صحیح نیستند. مثلاً فرض کنید، سهم سرمایه‌گذاری در درآمد ملی در حدود بیست‌وپنج درصد است در عین حال در آنجا می‌دیدید که سهم تولیدات بخش ساختمان چهاردرصد است. شما می‌بینید که سرمایه‌گذاری تولید شده است از ساختمان و از ماشین‌آلات حالا مسئله کالا و اینها را بگذاریم کنار که stock change است به اصطلاح!
س- بله.
ج- یعنی تغییر موجودی‌ها، آن را بگذارید کنار، ولی به‌طور کلی سرمایه‌گذاری از خرید ماشین‌آلات و همین‌طور ایجاد ساختمان ترکیب می‌شود. و به‌طورکلی نسبت‌ها را در کشورهای دیگر که می‌بینید بین یک و دو است. یعنی شما می‌آیید اگر بیست‌وپنج میلیون دلار خرج کرده باشید در کشوری در رشته سرمایه‌گذاری که از این یک سوم‌اش می‌رود به طرف ساختمان مثلاً هشت میلیون دلارش بقیه‌اش می‌رود به طرف ماشین‌آلات در اقتصاد کشور.
می‌بینید این شده چهار این را فوراً من انگشتم را گذاشتم یا اینکه بایستی این رقم ناصحیح باشد یا این رقم که راجع به سرمایه‌گذاری می‌گویید آن ناصحیح بایستی باشد.
و بالاخره بعد رفتند و مطالعات جدیدی کردند درباره بخش ساختمان اطلاعات جدیدی وجود نداشت و غیره و اینها، این مثلاً یک موردش بود. یک مورد دیگری که ما داشتیم مثلاً این‌ها حتی خیلی خیلی محتاط بودند درباره اینکه ارقام را آن طوری که هست نشان بدهند. ما یک دوره رکودی داشتیم در زمان علم، امینی ببخشید، قبل از علم امینی بود حکومت امینی.
س- بله، بله.
ج- یک دوره رکودی داشتیم در آن دوره رکود تولیدات شاید آمد پایین و غیره و اینها و بعد موقعی که حکومت ایشان کنار رفت و حکومت علم آمد سرکار یا ایشان نخست‌وزیر شدند و عالیخانی هم در اینجا چیز شد
س- وزیر اقتصاد.
ج- وزیر اقتصاد شد، ایشان دنبال تسریع رشد اقتصادی بود.
س- آقای عالیخانی وزیر اقتصاد شد در دولت علم.
ج- بله ایشان شدند در دولت علم و ایشان هم دنبال تسریع رشد اقتصادی بودند. در آن موقع هم وزارت اقتصاد برای اینکه بتواند تغییرات اقتصادی را تعقیب کند و برنامه‌ریزی اقتصادی و یا تهیه سیاست اقتصادی را و صنعتی و غیره و اینها را به‌عهده بگیرد از ما خواسته بودند یک مرکز بررسی‌هایی به‌وجود بیاوریم مرکز بررسی‌های صنعتی و بازرگانی که این هم من به‌وجود آورده بودم و تا حدی هم رقابت می‌کرد با بانک مرکزی و غیره و سازمان برنامه.
چون برای ما خیلی‌خیلی اهمیت داشت که ارقام به روز داشته باشیم نه اینکه ارقامی برای اینکه چه اتفاقی یک سال آینده افتاد ولی ما بایستی بدانیم که مثلاً هفته قبل صادرات ما از کشور به چه ترتیب بوده یا ماه گذشته چه بوده. همین‌طور درباره اعتبارات که داده می‌شود به بخش خصوصی یا اتفاقاتی دیگری که می‌افتد این بود که ما آمده بودیم شاخص‌هایی از فعالیت‌های اقتصادی درست کرده بودیم مقدار آمارهایی جمع می‌کردیم این به‌طورکلی کم‌وبیش به ما نشان می‌داد نبض اقتصاد را که اقتصاد ما خیلی سریع می‌رود خیلی کند می‌رود، چه اتفاقاتی دارد می‌افتد. همان سال ۶۴ بود ما یک مرتبه دیدیم اقتصاد به سرعت بسیار سریعی دارد می‌رود جلو. این محاسباتی که ما کردیم آن سال همان به‌تدریج که نگاه می‌کردیم ارقامی که می‌آمد بیرون نشان می‌داد که ما یک رشدی خواهیم داشت در حدود دوازده درصد آن سال.
وقتی که اواخر سال شد و ارقام مسلم شد که در حدود این دوزاده درصد است این به گوش شاه رسید و حتی موقعی یکی از این اعیاد بود یا غیره هویدا که دنبال شاه می‌رفت شاه هم با مأمورین دولت که آنجا بودند از مقابل‌شان می‌گذشتند در مقابل من ایستادند و از من راجع به این مسئله پرسیدند، هویدا گفته بود که، «شما چه می‌گویید راجع به اقتصاد؟» من هم جریان را گفتم، «به نظر می‌رسد ما رشدمان امسال در حدود دوازده درصد بوده باشد.» در همان موقع بانک مرکزی رشد را اعلام می‌کرد در حدود چهار-پنج درصد. یک سال و نیم طول کشید تا بانک مرکزی مطالعات خودش را تکمیل بکند و به یک رشد 11.8 درصد رسید برای آن سال. ولی همان شاخص‌هایی که ما داشتیم این شاخص‌ها شاخص‌های خیلی کلی بودند و این magnitude اندازه این رشد را به ما نشان می‌داد، براساس حساب آنها هم صحیح آمد و آنها رفتند روش‌های خودشان را سعی کردند که تغییر بدهند.
در هر حال منظورم این است که در سال‌های اول به این ترتیب بود، ارقام پایه‌های صحیحی نداشتند و می‌بایستی مدت زیادی طول می‌کشید بعضی از رشته‌ها ارقام خوبی داشتند بعضی از رشته‌ها ارقام خوبی نداشتند ولی می‌شود گفت که به‌طور کلی این اندازه‌ها اندازه‌های کلی هستند که نشان می‌دهند رشد اقتصادی مملکت را. ولی در اینجا باز یک نکته دیگری‌ست که این مربوط می‌شود به فن خود این آمار آن را بایستی در اینجا بگویم. موقعی رسید اعلام شد به رشدهایی ما داشتیم در حدود ۳۰ درصد ۴۰ درصد در اقتصاد کشور این را بایستی قدری توضیح داد.
.

منبع : پايگاه خبري تحليلي انتخاب